✨Tánh Không

“Làm thế nào chúng ta biết được rằng chúng ta có bức tranh chân thực, không hề sai lệch về thực tại?” – Hawking, The Grand Design. Tìm hiểu được chân diện mục của thế giới vẫn là nỗ lực không ngừng của con người. Suốt mấy ngàn năm qua, hàng trăm tông phái, học thuyết nối tiếp nhau ra đời trên khắp cõi đông tây kim cổ với hàng ngàn triết gia.

Trong đó T.V. Murti được xem là một trong những nhà tư tưởng lỗi lạc nhất về triết học Ấn Độ trong thế kỷ XX, ông đã phân tích và đánh giá cặn kẽ giáo lý Trung quán tông qua cái nhìn thông tuệ của một bậc thức giả phương Tây đầy uy tín. Mặc dù là một bậc thức giả phương Tây, nhưng tâm hồn ông lại được nuôi dưỡng trong không khí tâm linh phương Đông, nên đọc ông, ta có cảm giác gần gũi như một bậc luận sư phương Đông đã thấu hiểu tận ngọn ngành của triết học phương Tây.

Ông khẳng định: “Con người đã chinh phục được Thiên nhiên hoặc gần như đã làm được điều đó, nhưng lại không làm chủ được bản thân mình. Hậu quả thật là thảm khốc. Cuộc sống được tổ chức tưởng chừng ổn định và an toàn đã trở nên bấp bênh, bất ổn. Chúng ta giành được cả thế giới nhưng lại đánh mất linh hồn.”

Chỉ có tâm linh mới đem đến một nền tảng thực sự cho xã hội, và hướng dẫn con người thực hiện những giá trị khác. Về phương diện này thì Tuyệt đối luận của Trung quán tông Phật giáo với tư tưởng Prajnaparamita Thù thắng và Tánh không Sunyata thâm diệu sẽ là nền tảng cho sự phục sinh tâm linh cho thế giới, như Murti, và cả loài người, đang mong đợi.

Bản dịch được thực hiện từ nguyên tác tiếng Anh THE CENTRAL PHILOSOPHY OF BUDDHISM của tác giả T. V. Murti năm 1968, đồng thời có tham khảo thêm bản tiếng Trung do Quách Trung Sinh dịch năm 1984.

Sách được chia thành ba phần rõ rệt, dài ngắn khác nhau, nhưng có quan hệ chặt chẽ với nhau:

Phần đầu chủ yếu nói về lịch sử Trung quán tông, vạch lại nguồn gốc ban đầu và quá trình phát triển, biện chứng pháp của nó, cũng với nỗ lực giải quyết xung đột phát sinh từ hai truyền thống chính trong triết học Ấn Độ: một bên là hữu ngã luận (hay Thực thể thực tại luận), một bên là vô ngã luận (hay Dạng thức thực tại luận).

Phần hai là phần chính của tác phẩm, dùng để trình bày đầy đủ sự phê phán của triết học Trung quán tông, cấu trúc của biện chứng pháp, việc vận dụng biện chứng pháp vào các phạm trù tư tưởng, quan niệm của biện chứng pháp về Cảnh Giới Tuyệt Đối, về đức lý và tôn giáo.

Phần cuối của tác phẩm đối chiếu triết học Trung quán tông với những hệ thống triết học biện chứng pháp lừng danh ở phương Tây (Kant, Hegel và Bradley), và nghiên cứu ngắn gọn các nền triết học khác nhau theo Tuyệt đối luận (Trung quán tông, Vijnanavada và Vedanta), mà lập trường tư tưởng dị biệt của chúng, nhìn chung vẫn chưa được đánh giá đầy đủ.