✨Yêu Sách Của Antigone: Thân Tộc Giữa Sự Sống Và Cái Chết

Yêu sách của Antigone là tác phẩm cô đúc các bài giảng của học giả Judith Butler tại các trường đại học lớn như Đại học California, Cornell và Princeton năm 1998, bàn về tác phẩm kinh điển Antigone của Sophocles, là một vở kịch được đề cập nhiều nhất trong lịch sử triết học và lý thuyết chính trị phương Tây. Vở kịch, nằm trong bộ ba câu chuyện thành Thebes (Vua Oedipus, Oedipus ở Colonus và Antigone), kể về gia đình bi thương của ông vua Oedipus – kẻ đã giết cha lấy mẹ, số phận cô con gái Antigone (kết quả của mối tình oan nghiệt này) cùng mối tình loạn luận với người anh trai Polyneices và bi kịch của nàng. Theo nhận xét của John Seery, cuốn sách là “một trong những tác phẩm quan trọng nhất của giới học thuật trong 50 năm qua”, không những vậy, “một cách đọc như thế về một văn bản cổ điển chỉ khoảng 2.500 năm mới xuất hiện một lần”. Từ lâu, nhân vật Antigone của Sophocles thường được cho là hình ảnh của nữ giới, đại diện cho gia đình và thân tộc. Tuy nhiên Judith Butler đặt lại vấn đề này. Thứ nhất là bản thân tính đại diện của Antigone: nàng là một nhân vật hư cấu, khó có thể đem ra làm hình mẫu mà không rơi vào phi thực tế. Thứ hai, Antigone khó lòng là đại diện tiêu biểu cho nữ quyền, vì chính nàng cũng dính líu vào quyền lực mà nữ quyền đang chống lại. Bản thân Antigone cũng không phải hình mẫu phụ nữ thuần túy: nàng không hành động, nói năng như nữ giới, không lấy chồng, sinh con. Antigone cũng khó lòng đại diện cho thân tộc, vì những rắc rối, lệch chuẩn của thân tộc mà nàng gắn vào.

Tác giả sử dụng quan điểm của Hegel và Lacan – những người có cách đọc Antigone ảnh hưởng nhất từ trước đến nay – để phản biện lại chính họ, đồng thời cố gắng trả lời câu hỏi: “Điều gì sẽ xảy ra nếu phân tâm học lấy Antigone, thay vì Oedipus, làm xuất phát điểm của mình?” Cuốn sách chính là nỗ lực của Butler để chứng minh Antigone là một nhân vật có khả năng mở ra những khả thể, khiến chúng ta buộc phải suy nghĩ lại và phần nào mở rộng ranh giới của những chuẩn mực tưởng chừng tự nhiên và bất di bất dịch, trong lịch sử cũng như trong đời sống.

Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam xin trân trọng giới thiệu quý độc giả cuốn sách “Yêu sách của Antigone: Thân tộc giữa sự sống và cái chết”.

Trích đoạn

… [M]ục đích của nàng không phải là trở lại với trạng thái bình thường của gia đình, cũng không phải ca tụng thực hành loạn luân. Thế nhưng, tình thế khó khăn rắc rối của nàng mang lại một phúng dụ về khủng hoảng thân tộc: những chỉnh hợp xã hội nào có thể được công nhận là tình yêu chính đáng, và những mất mát nào của con người có thể được than khóc minh nhiên, được cho là mất mát thực sự và đáng kể? Antigone từ chối tuân theo bất kỳ luật nào không công nhận công khai sự mất mát của nàng, và theo cách này, báo hiệu hoàn cảnh mà những người có mất mát không thể than khóc công khai – chẳng hạn như do AIDS – biết quá rõ. Họ đã bị kết án kiểu chết nào khi còn đang sống? […]

Antigone, người kết thúc tấn kịch Oedipus, không tạo ra được kết thúc dị giới cho tấn bi kịch đó, và điều này có thể chỉ báo riêng một hướng cho một lý thuyết phân tâm học lấy Antigone làm điểm xuất phát của mình. Chắc chắn, nàng không giành được một tính dục khác, một tính dục không phải là dị tính, nhưng dường như nàng đã giải định chế tính dục dị tính bằng cách từ chối làm điều cần thiết để ở lại sống vì Haemon, bằng cách từ chối trở thành một người mẹ và một người vợ, bằng cách xúc phạm đến công chúng với giới đầy dao động (wavering gender) của mình, bằng cách đón nhận cái chết như buồng tân hôn, và đồng nhất ngôi mộ của mình với một “tổ ấm yêu thương sâu thẳm” (kataskaphes oikesis).

Tác giả

Judith Butler hiện giảng dạy tại Khoa Văn học so sánh và chương trình Lý thuyết phê phán tại Đại học California, Berkeley, là một triết gia, nhà nghiên cứu giới rất có ảnh hưởng, đồng thời là người luôn ủng hộ một cuộc đời đáng sống dành cho con người (đặc biệt là phụ nữ, người không theo quy chuẩn giới thông thường, người thuộc nhóm thiểu số về tính dục). Câu nói của bà được trích dẫn nhiều và rất được ủng hộ là “Cuộc đời đáng sống hơn khi ta không bị giam cầm trong những phạm trù không phù hợp với mình, những phạm trù áp đặt và lấy đi tự do của mình”.